Hoe is het met je?

"Hé, tijd niet gezien! Hoe is het met je?" Niet zelden is de vraag "Hoe is het met je?" een tussenzin om vervolgens verder te praten over werk, vakantie of de afgelopen weekwisseling, Die korte vraag, daar wordt vaak geen antwoord verwacht, een antwoord gegeven laat staan een serieus persoonlijk gesprek over gevoerd..... Wellicht heb ik mijzelf daar ook aan schuldig gemaakt... Maar waarom wordt deze korte vraag zo vaak als moeilijk ervaren? Moeilijk om een dergelijke vraag te stellen? Moeilijk om deze vraag te beantwoorden?

Hoewel het corona-virus ons land en andere landen in de wereld nog in zijn greep heeft lijken we vooralsnog de ergste maatregelen -zoals beperking van het aantal bezoekers thuis of zelfs een lock-down met avondklok- vooralsnog achter de rug te hebben. Die periode was voor velen een moeilijke en zware periode. We denken dan allereerst aan de ouderen die in zekere zin geïsoleerd en afgezonderd van familie in verpleeg- of verzorgingstehuizen lagen. Afgezonderd en min of meer gescheiden en niet bereikbaar voor familie en vrienden. Voor velen een loodzware periode. We denken dan ook aan verzorgend personeel die in lastige situaties hun werk moesten doen, aan jongeren en chronisch zieken.

Om mij heen zie ik dat je als chronisch zieke niet je best hoeft te doen om te vereenzamen. Deze zin komt wellicht hard, verwijtend of juist zielig over. Geen van deze drie invullingen heb ik (in)direct voor ogen. Maar het is een gegeven omdat een groot deel van deze mensen niet meer actief (on)betaald werk verricht of helaas 'zelfs' niet (vaak) buitenshuis komt.

Openheid en waardering van meeleven hangen van veel factoren af

Openheid en waardering van vragen naar je welstand hangen veelal af van:

• Wie degene is die het vraagt (ga je er wel of niet vertrouwelijk mee om, is het iemand die vaak of zelden vraagt hoe het gaat? Iemand die de tijd neemt en je ruimte geeft of eigenlijk niet geïnteresseerd is en uit beleefdheid 'betrokkenheid' toont);
• De situatie. Hoe het gaat kan per dag verschillen;
• Of iemand kan omgaan met slecht nieuws. Sommige mensen weten niet om te gaan met teleurstelling of slecht nieuws. Je stemt je reactie af op wat de vraagsteller aan kan;
• Voelt als verantwoording afleggen. Vormen van meeleven kunnen soms ervaren worden als 'ter verantwoording geroepen worden'. Denk bijvoorbeeld als er aan toegevoegd wordt "gisteren lukte het je wel" of "maar dit en dat kun je wel maar werken (of noem iets anders) dat kun je niet...."
• Soms overzie jezelf niet. De ontwikkelingen kunnen door het progressieve karakter van je ziekte of door de 'grillige' wijze waarop het zich uit en voordoet je onzeker maken. Onzeker omdat jij je in de steek voelt gelaten door je lichaam of omdat je de ene dag om onverklaarbare redenen geen energie hebt en de andere week soms dagen achter elkaar meer energie hebt of lijkt te hebben dan anders. Dan kan onzeker maken, voelen alsof jij jezelf niet onder controle hebt etc. En als je het zelf niet overziet of snapt, hoe kun je het anderen uitleggen?!
  

Meeleven, daar zien we soms best tegenop
Vanuit de positie van de omgeving van de zieke kan ik het mij best voorstellen dat meeleven en vragen hoe het gaat best lastig kan zijn:

• Het voelt als vragen naar de bekende weg. Een chronisch zieke wordt immers niet beter en bij progressieve ziekten gaat het steeds meer achteruit...;
• Je wilt de zieke niet kwetsen of pijn doen. Steeds weer vragen 'hoe gaat het?' Kan gezien worden als pijnlijk omdat je weet dat je gesprekspartner nooit beter zal worden en vragen naar het welzijn onderstreept dit nog eens op een pijnlijke wijze;
• Het vervolg op de vraag is moeilijk. Daarmee bedoel ik dat als je vraagt hoe het met iemand gaat het als bijzonder lastig ervaren kan worden hoe vervolgens daarop te reageren... het confronteert ons met de ruwe of harde werkelijkheid van ons menselijk leven, met onze eigen (toekomstige?!) kwetsbaarheid en moeilijkheid om luisteren en te troosten.

Meeleven wordt door de zieke soms als lastig ervaren
Maar ook door chronisch zieken zelf wordt deze vraag als moeilijk ervaren

• Je bent niet altijd in de gelegenheid daar eerlijk op te reageren. Die moeilijkheid kan te maken hebben met:
• de huidige situatie waarin je verkeert. Wellicht heb jezelf net een nieuwe teleurstelling moeten verwerken en/of voel jij je te verdrietig of labiel om daarover een gesprek te voeren;
• heb je deze dag of zelfs bij deze gelegenheid inderdaad al diverse keren deze vraag gekregen en beantwoord en valt het nu zwaar een reactie te geven;
• ontbreekt de tijd om hierop te reageren. Voor een serieuze reactie en gesprek over hoe het gaat heb je tijd nodig. Tijd om uit te leggen wat de feitelijke situatie is maar ook tijd om uit te leggen wat je voelt, wat dat met je doet om vervolgens bespreekbaar te maken wat helpend kan zijn;
• is de gelegenheid niet de beperkende factor. Tijdens een verjaardag of afscheidsreceptie van bijvoorbeeld een collega kan je gesprek zo vaak onderbroken worden dat een rustig persoonlijk gesprek niet of vrijwel niet mogelijk is.
• Je al dan niet terecht ervaart dat meeleven meer uit beleefdheid is dan oprecht persoonlijk. Hoe vaak wordt het antwoord op de vraag hoe het gaat niet afgewacht en loopt de vragensteller door, wordt een heel andere vervolgvraag gesteld of is er geen tijd voor een gesprek;
• Hoe volledig en 'eerlijk' wil en moet je zijn? Je wilt niet bij iedereen in details treden. Dat heeft deels te maken met een stukje privacy en voor een groot deel wie je gesprekspartner is. Heb je bijvoorbeeld oudere ouders die zelf ook al gebreken hebben en zich mogelijk zelf ook grote zorgen om jou maken dan ben je in hun belang wellicht ook terughoudender met het geven van informatie (zie ook mijn blog van 24 juli 2019 'Hoe eerlijk moet ik zijn? Ben ik mijn ziekte?').
• Je wilt niet zeuren. Als het progressieve karakter van je ziekte regelmatig zijn kop op steekt en je dit zelf ook ziet en ervaart dan valt dat niet mee.... Dat moet je eerst zelf onder ogen zien... maar die ontwikkelingen steeds weer en opnieuw benoemen kunnen, al dan niet gebaseerd op de reacties die je krijgt of ervaart, doen besluiten om niet alles te zeggen omdat je je anders een zeur voelt of voelt dat anderen je een zeur vinden. Of dit laatste terecht is hangt uiteraard van de situatie en betrokken personen af maar kan voor betrokkene(n) wel als reëel ervaren worden.

Tips om mee te leven en omgaan met oprechte belangstelling
Suggesties om mee te leven en hoe om te gaan met meeleven:

• Als je het moeilijk vindt het te vragen geef dat eerlijk aan. Dit open en eerlijk aangeven is vaak een sleutel voor een open en eerlijk persoonlijk gesprek;
• Zorg dat je tijd hebt voor een gesprek. Dit is voor zowel de vraagsteller als de zieke van toepassing. Voor een goed gesprek heb je tijd nodig en tijdsdruk komt het persoonlijke van zo'n gesprek niet ten goede;
• Omstandigheden van het gesprek. Niet alle omstandigheden, locaties en situaties zijn geschikt voor een persoonlijk gesprek. Geef bijvoorbeeld op een receptie aan hierover een keer te willen praten. Beloof wel wat je nakomt....!! Het niet nakomen van een dergelijke belofte is extra pijnlijk;
• Een algemene vraag (hoe gaat het met je?) vraagt vaak om een algemeen antwoord. Je kunt het ook concreter vragen: "Hoe gaat het nu met je?" In een gesprek rondom ingrijpende uitslagen of gebeurtenissen kun je het ook zo verwoorden: "Je hebt veel meegemaakt de laatste tijd, wil je er iets over zeggen?" Je laat het initiatief en ruimte tot antwoorden en de 'diepgang' bij de ander. Die kan vervolgens, alnagelang emotie en situatie, daar zelf ruimte en invulling aan geven;
• Geef eerlijk aan als het even te veel is, bedank voor betrokkenheid en zeg daar op ander moment op terug te willen komen;
• Probeer bijvoorbeeld bij een receptie vroeg aanwezig te zijn als je er tegenop ziet. Je kunt dan vaak zelf kiezen waar en bij wie je gaat staan/zitten en hebt dan veel meer zelf de regie over gesprekken en gespreksonderwerpen (Wat heb je vandaag gedaan? Mooie kleding heb je aan, waar heb je die gekocht? Kunnen openingszinnen zijn waar je in ieder geval even de aandacht van je af kunt leiden).